Het is dag drie van ons leiderschapsprogramma. We starten de dag met een check-in waarbij ik de vraag stel wat heeft doorgewerkt na de vorige tweedaagse bijeenkomst over persoonlijk leiderschap.
Hans, leidinggevende bij een zorginstelling, geeft aan dat hij zich afvraagt waarom we bij het onderzoeken van ontwikkelwensen soms ineens uitkomen bij een gebeurtenis uit het verleden of bij de wijze waarop iemand is opgegroeid. “Waar is al dat terugkijken eigenlijk goed voor? Er ligt zoveel in het verleden, kunnen we ons niet gewoon bezighouden met waar je nu tegenaan loopt?” Een mooie vraag waar ik graag na de check-in op terugkom.
En deze vraag is de inspiratie voor het schrijven van dit blog waarin ik je meeneem in het nut en de noodzaak om terug te kijken op jezelf als jij je leiderschap wilt versterken. En ik licht ook toe hoe ik je daarbij kan begeleiden.
Waarom reflecteren op jouw levensloop
Er zijn twee belangrijke redenen om af en toe terug te kijken op jezelf.
Ten eerste helpt het je om jezelf heel goed te kennen. Als leider zijn alle ogen regelmatig op jou gericht. Je teamleden, jouw eigen leidinggevenden, raad van bestuur of toezichthouders hebben verwachtingen ten aanzien van wat jij doet, welke resultaten je oplevert en de manier waarop je die realiseert. Vaak worden de verwachtingen ten aanzien van resultaten nog wel gedeeld. De verwachtingen van bijvoorbeeld jouw teamleden over de wijze waarop jij leidinggeeft een stuk minder vaak.
En we hebben het daar nou eenmaal nauwelijks over. Overigens zou ik je van harte aanraden om dat wel te doen, zodat jullie elkaar heel goed leren kennen. Of omdat je collega’s zich soms ook niet bewust zijn van hun eigen wensen en verwachtingen. Tegelijkertijd wordt er wel van alles gevonden van wat jij doet. Blijf dan maar eens stevig staan als leider!
Stevig blijven staan als leider doe je onder andere door een heldere, persoonlijke missie te hebben. Wie ben jij? En wat wil je bereiken, wat wil je nalaten als leider? Dat maakt dat je koersvast bent en een basis hebt voor je persoonlijke aanpak.
Ten tweede wordt gedragsverandering een stuk duurzamer als je bereid ben terug te kijken en te onderzoeken waar je gedrag door gevormd is. Als je ergens tegenaan loopt en de hobbels in je leiderschap wilt overwinnen, kun je natuurlijk ook op basis van tips en trucs proberen het anders te doen. Maar pas wanneer je de dieperliggende lagen achter jouw gedrag gaat begrijpen, wordt de gedragsverandering robuuster.
Gregory Bates en Dilts leggen dat mooi uit in hun model van leren en ontwikkelen.
Niveaus van leren en ontwikkelen
Bateson en Dilts leggen in hun model goed uit dat er verschillende niveaus zijn waarop je kunt ontwikkelen en veranderen. Het model kent een duidelijke hiërarchie. Elk laag beïnvloedt de onderliggende laag. En de omgeving waarin je verkeert, beïnvloedt ook de bovenliggende laag.
Verandering komt tot stand door te leren. Door over jezelf te leren op in één van de hoger liggende lagen, worden de lagen daaronder beïnvloedt.
Je gedrag wordt mede bepaald door de omgeving waarin jij verkeert. Op sommige plekken voelen we ons als een vis in het water. Daar vertonen we effectief en natuurlijk gedrag. De omgeving die het best bij je past, is de omgeving waarin mensen gedrag vertonen dat aansluit bij jouw behoeften. Je persoonlijke Birkman-profiel kan veel licht werpen op welke omgeving dat voor jou is.
Naast de omgeving zijn de andere lagen van invloed op jouw gedrag.
Wat jij geleerd hebt, bepaalt mede wat jij doet en wat jij zegt. Welke vaardigheden jij in de loop van je leven ontwikkeld hebt, bepaald weer mede waar jij in gelooft. Mede door de overtuiging waarmee jij naar de wereld kijkt en door wat voor jou belangrijk is, heb je gekozen voor een richting waarin jij je hebt ontwikkeld. Je identiteit gaat om wie je ten diepste bent. Als je daar inzicht in hebt, kun je steeds beter rollen kiezen die echt bij je passen. Op het hoogste niveau ligt je roeping: waartoe ben je hier? Wat is jouw persoonlijke missie in je leven, in je werk?
Dit model helpt je te reflecteren op jouw gedrag. Wat ligt er aan je gedrag ten grondslag? Hoe komt je gedrag tot stand? Je betrekt jouw hele systeem bij je vraagstuk en neemt als het ware een deep dive in je eigen onderstroom, net zoals je dat met je team kunt doen. Naarmate je meer leert over jezelf in de hoger liggende lagen, zal de door jou gewenste verandering fundamenteler zijn. Er ontstaat als het ware alignment. Jouw gedrag in het hier en nu raakt meer verbonden met wie je ten diepste bent.
De vraag die dan overblijft is: waar te beginnen en hoe te leren op al deze lagen, zodat jouw leiderschap sterker wordt er er concrete veranderingen plaatsvinden?
Hoe te ontwikkelen op de diepere lagen
Het beste start je met jouw persoonlijke vraag. Waar loop je tegenaan of wat wil je graag ontwikkelen in jezelf? Ik geef je een tweetal voorbeelden om dat helder te maken.
Voorbeeld 1: een leider die moeite heeft met het aanspreken van collega’s
Zo werkte ik onlangs met een leidinggevende die echt moeite had met het aanspreken van mensen in zijn organisatie. Hij zou dat graag anders willen doen. We onderzochten hoe hij nu omging met situaties waar hij ontevreden was over hoe het ging of wat de resultaten waren. Snel werd duidelijk dat hij wel degelijk wist hoe hij iemand kon aanspreken, want hij deed het met bepaalde personen wel. De omgeving was dus van invloed op zijn gedrag. Doordat hij al eerder een Birkman-leiderschapsprofiel had laten opstellen, konden we op dit terrein snel schakelen. Hij had al inzicht in de omgeving waarin hij floreert en snapte dus ook snel waarom hij de ene persoon wel kon aanspreken en de andere niet.
Toch was het interessant een laag dieper te kijken. Ik vroeg hem zijn levenslijn in kaart te brengen. Een intuïtieve oefening waarin je je leven in fasen van vijf tot zeven jaar verdeeld en zowel hoogtepunten als dieptepunten in kaart brengt. Door vanuit je eigen vraagstuk naar je levenslijn te kijken en vervolgens op te laten komen wat op die levenslijn aandacht vraagt, leg je een verbinding tussen je vraagstuk en de dieperliggende lagen.
In dit geval vroeg zijn periode van opgroeien aandacht. De manier waarop dit verlopen was, had grote invloed gehad op de wijze waarop hij omging met ‘conflicten’. Hij was gaan geloven dat hij de meer introverte mensen moest beschermen. Confronteren en aanspreken hoorde daar niet bij. ‘Want dat konden zij niet dragen.’ Althans, dat was hij gaan geloven. Dit inzicht was het startpunt voor het kunnen loslaten van die niet meer passende overtuiging. En voor het kunnen aanspreken van ook introverte mensen in zijn dagelijkse werk.
Voorbeeld 2: een leider die zich niet stevig voelt staan
Een ander voorbeeld is die van een leidinggevende uit een ziekenhuis. Zij had het gevoel niet stevig te staan. Steeds vergeleek ze zichzelf met anderen. En meestal kwam zij niet zo goed uit die vergelijking. Waar komt dat vandaan?
Waar sta jij zelf voor? Wat wil jij? Deze vragen brachten het besef dat ze eigenlijk geen idee had wat ze wilde. Zij waren het startpunt voor een ontdekkingsreis waarin zij met behulp van verschillende werkvormen steeds meer zich kreeg op wat haar ten diepste drijft. Welke waarden belangrijk voor haar zijn en wat zij graag wil nalaten als leider en als mens. Een prachtige reis.
Samen op reis naar sterker leiderschap
Welke reis jij ook gaat maken, het is mijn rol om een stukje met je mee te reizen. Wat je ook tegenkomt op jouw reis, ik blijf naast je staan. In die zin bied ik jouw een veilige bedding om alles wat je tegenkomt in de ogen te kijken. Wat het ook is, ik blijf erbij. En ik daag je uit om verder te kijken, nieuwe paden te bewandelen en datgene wat wellicht spannend is toch te doen. Als een secure base, caring en daring.
Regelmatig schrijf ik over authentiek leiderschap en het bouwen van sterke teams vanuit de menselijke maat. Thema’s als persoonlijk leiderschap, inclusie, systemisch leiderschap, succesfactoren voor teams of bijvoorbeeld visie ontwikkeling komen aan de orde. Vind je het fijn om ze in de toekomst direct te lezen? Schrijf je hier in voor mijn maandelijkse inspiratiemailing.
